مهندسی صنایع و سیستم های مدیریت

امروز می توان مهندسی صنایع را به نحوه ی کاربرد صحیح ابزارهای مهندسی در مدیریت یک نظام هدفمند از اجزای مختلف، اطلاق کرد. هر چند این تعریف در گذشته کمی متفاوت بود. در قرن نوزدهم با انقلاب صنعتی در بریتانیا، نیاز به روش هایی جهت مدیریت صحیح کارخانه ها و کارگاه های تولیدی احساس شد. در نتیجه، این رشته ی مهندسی، همزمان با انقلاب صنعتی و در کارخانه های بریتانیا به جهت افزایش بهره وری تولید و مدیریت منابع، افراد، تجهیزات و مواد، متولد شد. بعد از حدود یک قرن، در سال 1941 و با آغاز جنگ جهانی دوم، این تکنیک ها که “تحقیق در عملیات” نامیده می شد، توان دفاعی ارتش بریتانیا را تا 10 برابر افزایش داد. همچنین، در سال 1943 که ایالات متحده فرصت بسیار محدودی برای تولید انبوه تجهیزات نظامی و نجات جهان از جنگ داشت، بار دیگه تکنیک های مهندسی صنایع به کار آمد و توسعه یافت. به نحوی که از کارخانه ها فراتر رفته و در لجستیک و تصمیم گیریهای نظامی متفقین، نیز درخشید. بنابراین، بعد از جنگ و در ایالات متحده، به عنوان یک رشته مستقل مطرح و ایجاد شد. رقابت تسلیحاتی ایالات متحده و روسیه، اهمیت و ضرورت استفاده از روش های بهینه سازی در مدیریت را بیش از پیش روشن نموده و باعث رشد و توسعه مهندسی صنایع شد. به علاوه بعد از اتمام جنگ سرد و با گسترش روزافزون کسب و کارها، رشد اقتصادی و پیشرفت فناوری اطلاعات، بشر با کاربردهای جدید این زمینه علمی در حوزه های گوناگون آشنا شد. طوری که امروز مهندسی صنایع، از بازارهای مالی گرفته تا سیاست گذاری های کلان کاربرد گسترده دارد. به همین دلیل در بسیاری از دانشگاه های جهان، این رشته با عناوینی چون مهندسی سیستم، یا مهندسی مدیریت شناخته و ارائه می شود که قرابت معنایی بهتری نیز دارند.

کارخانه و مهندسی صنایع
تحلیل کسب و کار و مهندسی صنایع

در ایران اما، مهندسی صنایع ابتدا در سال 1347 و در دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی آریامهر ایجاد و بعد در سال 1355 در پلی تکنیک تهران به عنوان یک رشته مستقل با محتوای مهندسی ساخت و تولید ارائه شد. اما به مرور و با اصلاحات بسیار امروزه محتوای درسی آن به شکل جهانی نزدیک تر شده است. به طوری که در مقطع کارشناسی ارشد نه گرایش بهینه‌ سازی سیستم‌ها، سیستم‌های سلامت، لجستیک و زنجیره تأمین، سیستم‌های کلان، سیستم‌های مالی، مدیریت مهندسی، کیفیت و بهره ‌وری و مدیریت پروژه دارد که با محتوای اولیه بسیار متفاوت است. هر چند که عنوان این گرایش ها در ظاهر بسیار متنوع بوده و با هم اختلاف دارند، اما محتوای تمام آن ها، تصمیم گیری و بهینه سازی است. در واقع نگرش سیستمی به یک مسئله، مدلسازی و نتیجه گیری، ستون و اساس مهندسی صنایع است که در تمام مقاطع و گرایش های این رشته کاربرد اساسی دارد. به عبارت دیگر، مسیر اصلی در حل بسیاری از مسائل روز، تعریف متغیرها، پیدا کردن رابطه بین آنها، مدلسازی مسئله، حل مسئله و تعمیم نتایج به واقعیت است بنابراین از این توضیح مشخص می شود که دروس آمار و بهینه سازی نقش محوری را در مهندسی صنایع ایفا می کنند. در نتیجه استفاده از عباراتی همچون “اقیانوس کم عمق” در وصف این رشته دانشگاهی تنها نشان از اطلاعات ناقص و سطحی داشته و ممکن است ذهیت مخاطب را از واقعیت امر منحرف کند. در ادامه جهت آشنایی بهتر با این رشته، دروس مقطع کارشناسی به صورت شماتیک، ارائه شده است.

دروس پایه

دروس اصلی

دروس تخصصی

همان طور که در قسمت دروس پایه مشخص است، مهندسی صنایع، مانند دیگر رشته های مهندسی بر ریاضیات استوار است و از علم آمار و جبر خطی برای تعریف متغییرهای مسئله، پیدا کردن رابطه بین متغییرهای مختلف در سیستم، مدلسازی و حل مدل های ریاضی استفاده می کند. بنابراین دروس پایه، در تمام درس های دیگر و زمینه های مختلف مهندسی صنایع کاربرد خواهند داشت. دروس اصلی، به نوعی به کاربرد دروس پایه در طرح ریزی، ایجاد و مدیریت کارخانه ها که هدف اولیه از ایجاد رشته مهندسی صنایع بود، اشاره دارند. غالب افراد، مهندسی صنایع را به این دروس می شناسند، و دانشجویان این رشته نیز، این پنج درس را چه برای کنکور کارشناسی ارشد و چه بازار کار، به گونه بهتری مطالعه می کنند. دروس تخصصی، به کاربردهای جدیدتر و پیشرفته تر مهندسی صنایع در بازار کار و در حوزه آکادمیک اشاره دارند. این دروس، به عبارتی، توسعه و گسترش کاربردهای دروس پایه به سیستم های دیگر مانند سازمان ها و بنگاه ها می پردازد.

بنابراین، به طور خلاصه می توان گفت که اولا، مهندسی صنایع مانند سایر رشته های مهندسی، مبتنی بر ریاضیات است و اگر چه به مفاهیم مدیریتی در این رشته توجه می شود، اما به رشته های علوم انسانی شباهتی ندارد. ثانیا، هر چند کاربرد اصلی این رشته در گذشته، در کارخانجات بوده است، اما امروزه، با پیشرفت تکنولوژی، حوزه فعالیت مهندسی صنایع به سایر بخش ها نیز تسری یافته است، و علاقه به کار در صنعت شرط ورود به این رشته نیست.

اهمیت ریاضی در مهندسی صنایع

اولین قدم برای متخصص شدن، مطالعه و یادگیری است. اگر به مهندسی صنایع علاقه مند شدید یا در حال حاضر دانشجوی این رشته هستید، بد نیست نگاهی به این صفحه بیندازید. در این صفحه پیشنهاداتی برای گذراندن هر چه بهتر مقاطع تحصیلی مهندسی صنایع ارائه شده است.

Scroll to Top
اسکرول به بالا